Gevangen in het verleden – en er weer uit in 7 stappen

Alsof er een snelweg door je hersenen loopt waar je steeds weer overheen jakkert naar hetzelfde verkeersongeluk.

Veel ouders merken dat hun emotionele reactie niet altijd bij de situatie past.
Dat die veel heftiger is dan je zou verwachten.

Misschien ken je dat wel van jezelf, dat je heel makkelijk op de kast te krijgen bent door bepaalde acties van een ander.

Als dat zo is, heb je last van een valkuil. Vaak opgebouwd nog voor de geboorte van je kind.

Hoe werkt zo’n valkuil?
En hoe kom je daar weer uit?

Veel ouders merken dat hun emotionele reactie niet altijd bij de situatie past. Dat die veel heftiger is dan je zou verwachten. Vaak spelen er dan eerdere ervaringen mee, bewust of onbewust. En vaak zijn er ook vaste gedachten-loops die opkomen. Je valkuilen, in andere woorden.

Ik heb dat bijvoorbeeld als mijn kind niet wil stoppen als ik een persoonlijke grens aangeef. Ik hoor mezelf denken ‘dat nooit meer’. En ik weet dat mijn ogen op zo’n moment vuur spugen terwijl m’n kindje in feite me nauwelijks pijn doet.
Op zo’n moment reageer ik niet meer als een volwassene, maar word ik als het ware weer dat 11-jarige meisje dat besloot zich niet meer de kaas van het brood te laten eten.

In de oude situatie ging de gedachte ‘dat nooit meer’ samen met heftige emoties, en werd hij diep in mijn onderbewuste gegrift. Het hielp me toen om voor mezelf op te komen, en daarmee was het een passende reactie in die situatie. Maar daarna werd het een patroon dat me automatisch in vechtstand bracht, ook in situaties die er maar heel weinig op lijken. Het patroon is een valkuil geworden. En mijn arme dochter krijgt nu iets over zich heen dat totaal niet voor haar bestemd is.

In dit voorbeeld is het een oude situatie die plaats vond voor de geboorte van m’n dochter. En misschien kom je zo ook wel op een herinnering die bij jou opspeelt.

Maar het kan net zo goed gebeuren dat eerdere situaties met je kindje meespelen. Omdat je kindje bijvoorbeeld al een tijd lang gedrag laat zien dat je erg lastig vindt. Dan hebben jullie samen al zo vaak in vergelijkbare situaties gezeten, met dezelfde emoties en vergelijkbaar gedrag, dat je onbewust al die keren op een grote hoop gaat gooien.

Je verwacht inmiddels dat het weer hetzelfde zal gaan. En je wordt alvast weer boos, bang of verdrietig, zelfs voordat het begonnen is. En zo komen jullie in een patroon terecht dat maar moeilijk te veranderen is.

Ik vergelijk patronen even met snelwegen.

De paden in je brein zijn dan zó vaak gebruikt, en er zó diep in gegroefd dat ze inmiddels een snelweg zijn geworden.
En als je wil afwijken van het patroon kun je enorme emotionele barrières tegenkomen. Alsof er een geluidsmuur omheen staat. Probeer dan maar een nieuw pad te bewandelen.

Maar het kan wel. Elke snelweg heeft vluchtroutes. En die ga je zien als je die muur van emoties erkent en gaat onderzoeken. Emoties hebben een signaalfunctie. Oude pijn wil je beschermen voor toekomstige pijn. Door emoties toe te laten en ernaar te luisteren wordt die signaal functie vervuld. Zonder dat je ernaar hoeft te handelen.

Als je voortjakkert op de snelweg kun je maar moeilijk de vluchtroutes ontdekken. Maar als je stopt en aandacht geeft aan je gevoelens, dan zie je ineens de vluchtroute: de poort naar het hier en nu. 

Door met compassie te erkennen wat er speelt, kan je opgebouwde pijn verwerken. Je kunt weer oog krijgen voor de huidige situatie, en je kleine lieve kindje zien dat nu voor je zit.

In het hier-en-nu gebeurt het. Hier bepaal je wat je doet. En nu kun je beslissen hoe je verder gaat met dit moment. Bewust van jezelf, bewust van je kindje en bewust van de situatie.

Als patronen trauma’s zijn.

Sommige patronen zijn zó hardnekkig of gaan met zulke intense emoties gepaard, dat je ze trauma’s noemt.

De oorspronkelijke situatie is dan niet goed verwerkt. Je zou het kunnen zien als een herinnering die niet goed weggeschreven is naar je harde schijf, maar als een open programma in je werkgeheugen blijft hangen.

Als er iets gebeurt dat er vaag op lijkt, dan beleef je alles opnieuw. Soms komt de herinnering weer op en heb je een duidelijke herbeleving. Maar het kan ook zijn dat je gedrag zich (onbewust) herhaalt, of je emoties, of gedachtes zoals in mijn voorbeeld van ‘dat nooit meer’.

Trauma’s kunnen groot of klein zijn en ontstaan zijn door één gebeurtenis of meerdere. Maar het probleem is dat je ze niet zomaar los kan laten. Daarvoor is de impact te diep. En ook mindfulness heeft maar een beperkte invloed. Dan is er meer nodig dan bewustzijn.

Het kan zijn dat je zelf het trauma kan verwerken, bijvoorbeeld door er met compassie ruimte aan te geven, erover te praten, er creatief uiting aan te geven of door als het ware ermee in gesprek te gaan. Ook kan je door nieuwe positieve ervaringen op te bouwen, langzaamaan de lastige ervaringen in balans brengen.

Maar het kan ook zijn dat je dit alleen niet lukt. En dat is heel normaal.

Zeker als trauma’s of patronen je in de weg zitten, raad ik je aan om hulp te zoeken. Zelfs professionele hulp als dat voor je mogelijk is. Er zijn verschillende behandelmethodes waaronder EMDR, die trauma’s kunnen verminderen en soms zelfs kunnen oplossen. Ons brein is plastisch. Met de juiste hulp kunnen we nieuwe paden bewandelen, en actief ons brein en leven vormgeven.

De meeste mensen kunnen niet al hun patronen en trauma’s opruimen. En dat is helemaal niet erg. We worden allemaal gevormd door eerdere ervaringen – mooie en moeilijke. Zelfs aan trauma’s kunnen positieve kanten zitten, omdat je bijvoorbeeld vaardigheden hebt geleerd om er omheen te werken, of dat je erdoor compassie hebt ontwikkeld voor anderen die in de problemen zitten.

Ik wens je toe dat je jezelf de ruimte geeft om je patronen te leren kennen. Met compassie en zonder er in mee te gaan. Zodat je kunt gaan zien welke patronen je los kan laten, welke je aandacht en compassie nodig hebben, en voor welke je hulp van anderen kunt gebruiken.

En kom je weer in een valkuil terecht?

Dan kun je deze checklist gebruiken: